گلدن استودیو

همه چیز درباره نواختن سنتور و ساخت آن

چهارشنبه ۰۱ فروردین ۰۳

همه چیز درباره ساختمان ساز سنتور

۹۰ بازديد

سنتور سازی است ذوزنقه ای شکل که بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی (ضلع نزدیک به نوازنده)، ۹۰ سانتی متر، کوچکترین ضلع (ضلع دور از نوازنده)، ۳۵ سانتی متر، اضلاع کناری اش که به صورت مورب هستند، 38 سانتی متر و ارتفاع آن نیز 6 تا 10 سانتی متر است.

سنتور معمولاً از چوب درخت گردو، سرو، شمشاد، توت، شاه توت، توت سیاه، آزاد و فوفل ساخته می شود که بهترین چوب برای صدا دهی مطلوب و مورد پسند حرفه ای ها، چوب گردو، فوفل و آزاد است. روی سطح سنتور دو حفره به شکل گل وجود دارد که علاوه بر زیبایی ظاهری، در کیفیت صدای سنتور نقش زیادی دارند.

سنتور 72 رشته سیم دارد که از دو جنس اند. سیم های زرد (بم) از جنس برنج و سیم های سفید (زیر) از جنس فولاد هستند. تا اوایل قرن بیستم میلادی که سیم های فلزی رواج نداشت، سنتور نوازان از ابریشم تابیده، به عنوان سیم استفاده می کردند. سیم های سنتور به صورت چهارتایی بسته می شوند و هر چهار سیم یک صدا تولید می کنند و چنانچه یک یا چند سیم با هم کوک نباشند، صدای آزار دهنده ای از ساز شنیده می شود.

سیم ها روی پایه های کوچک چوبی که به آنها «خرک» گفته می شود، قرار می گیرند. در سنتورهای معمولی، دو ردیف خرک ۹ تایی (جمعا ۱۸خرک) وجود دارد که به «سنتورهای ۹ خرک» معروف اند. سنتورهای ۱۱ و ۱۲خرک نیز وجود دارند که البته زیاد معمول نیستند. خرک های سمت راست به کناره راست ساز نزدیکترند و خرکهای سمت چپ، کمی بیشتر با کناره چپ فاصله دارند. فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ ساز را «پشت خرک» می گویند.

چرا ساز سنتور را برای نواختن انتخاب کنیم؟

۹۶ بازديد



بی‌شک یکی از چالش‌هایی که افراد علاقه‌مند به موسیقی با آن رو‌به‌‌رو هستند انتخاب ساز مورد علاقه است. اساتید سنتور همواره با هنرجویانی که بدون علاقه یا استعداد و به اجبار خانواده به یادگیری سنتور مشغولند در کلنجار هستند. اینچنین هنرجویان مدتی به فراگیری سنتور میپردازند و پس از گذشت معمولا چند ماه و یا حتی چند سال با تمرین و پیشرفت نکردن از این ساز دلزده می‌شوند و آن را کنار می‌گذارند. گاها ممکن است علی رغم علاقه و استعدادشان به سراغ سازهای دیگر هم نروند و هنرهای دیگری را ادامه دهند
 

اهمیت علاقه و استعداد

انتخاب ساز یک مقوله‌ی بسیار مهم است و در وهله‌ی اول، علاقه و استعداد برای موفق شدن در هر سازی اهمیت دارد. شما می‌توانید با گوش دادن به آلبوم‌های مختلف، تماشای ویدئوهای کنسرت‌ها، تکنوازی‌ها و اجراهای مختلف، دیدن و شنیدن صدای سازهای مختلف از نزدیک و به صورت زنده و حتی در دست گرفتن سازهای مختلف، علاقه‌ی خود را کشف کنید. به صورت تخصصی برای سنتور، آلبوم‌های گروه‌نوازی و تکنوازیِ نوازندگان: استاد پایور، مشکاتیان،سیاوش و اردوان کامکار و بسیاری نوازندگان دیگر را گوش دهید. بسیاری از این آلبوم‌ها با خوانندگی استادانی همچون محمدرضا شجریان، عبدالوهاب شهیدی و .. است. از معروف‌ترین آلبوم‌های سنتورنوازی که اکثرا آن را شنیده‌اند، آلبوم سنتوری با نوازندگی استاد اردوان کامکار و خوانندگی محسن چاوشی است. بسیاری از این آلبوم‌ها به صورت تصویری نیز پخش و منتشر شده‌اند. همچنین در فضای مجازی و سایت‌های مانند یوتیوب و آپارات ویدِئوهای بسیاری از نوازندگان قدیمی و جدید به صورت هم صوتی و هم تصویری، وجود دارد. شما با مراجعه به پژوهشکده‌ی سنتور می‌توانید صدای دلنشین ساز سنتور را از نزدیک بشنوید و با ویژگی‌های آن آشنا شوید.

قسمت های مختلف ساز سنتور

۹۳ بازديد

  • جعبه یا رِزُنانس: جعبه ای است که شامل کفه، کلاف و صفحه می باشد. این قسمت ها به وسیله چسب به هم متصل می شوند و جعبه یا رزنانس سنتور را تشکیل می دهند. سازنده ساز برای مقاومت بیشتر جعبه، درون آن تعدادی پل که تعداد آن ها حدود ۳ تا ۷ عدد می باشد قرار می دهد. این پل ها تاثیر زیادی بر خوش صدایی ساز دارند و بیشتر تعمیرکاران با این پل ها متوجه عیوب این ساز ها می شوند.
  • جنس چوب جعبه: در ساخت این ساز از چوب های رز وود، آزاد، فوفل، راش و گردو استفاده می شود که گردو بهترین نوع آن ها می باشد. البته منطقه آب و هوایی که درخت در آن می روید روی کیفیت چوب تاثیر بسزایی دارد، بیشتر سازندگان ساز معتقدند چوب درخت گرو در مناطق سرد سیر مانند کردستان و سنندج از کیفیت بالاتری برخوردار است.
  • گل سنتور: روی چوب جعبه سنتور دو سوراخ وجود دارد که شباهت زیادی به‌گل دارند به همین علت به این اسم نامگذاری شده اند. علاوه بر ایجاد زیبایی در ساز به ایجاد رزنانس داخل جعبه هم کمک می کند.
  • ضخامت صفحه و کف: خیلی از اساتید بزرگ معتقد هستند که فقط نوع پل بر صدای ساز تاثیر گذار نیست بلکه ضخامت صفحه و کف هم نقش مهمی در صدای ساز ایفا می کند. بهترین اندازه برای کف سنتور ۷ تا ۹ میلی متر و برای صفحه آن چیزی حدود ۵.۵ تا ۷.۵ میلی متر می باشد.
  • شیطانک سنتور: دو میله استیل به قطر تقریبا ۲ میلی متر برای روی دو ساقه ذوزنقه سنتور که تقریبا برآمده است قرار دارد که به آن شیطانک می گویند. تمامی سیم های ساز روی شیطانک قرار می گیرند اندازه شیطانک نقش مهمی در صدای ساز ایفا می کند.
  • سیم گیر و گوشی: گوشی در قسمت سمت راست سنتور بر روی کلاف قرار گرفته است. این گوشی ها وظیفه تنظیم و کوک کردن ساز را دارند. نوع سوراخ کاری این گوشی ها نقش مهمی در خوش ص ایی و نحوه تنظیم ساز دارد. در گوشه سمت چپ ساز هم سیم گیر قرار دارد که نوع گره در ان بسیار مهم می باشد.
  • جنس سیم سنتور: در کل در ساخت سنتور از دو جنس سیم استفاده می شود سیم سفید و سیم قرمز یا زرد. جنس سیم سفید از فلز فولاد می باشد و جنس سیم زرد هم ترکیبی از آلیاژ فلز های کروم، فولاد و مس است.

روش نگهداری از ساز سنتور

۹۴ بازديد

  1. در صورت امکان بعد از پایان نواختن ساز را درون هارد کیس مخصوص نگهداری کنید زیرا گرد و خاک به ساز شما آسیب می‌زند. در صورتی که امکان برداشتن آن وجود ندارد. روی ساز را با پارچه یا کاور مخصوص بپوشانید.
  2. ساز را در مکان‌های مرطوب نگهداری نکنید. رطوبت هوا می‌توند باعث زنگ زدگی قسمت‌های فلزی ساز شود. همچنین چوب که بیشترین قسمت ساز را تشکیل می‌دهد پوسیده می‌شود.
  3. اگر قصد دارید ساز را برای مدت طولانی کنار بگذارید بهتر است سیم‌های آن را از کوک خارج کرده و شل‌تر کنید. این کار فشار سیم روی بدنه ساز را حذف می‌کند.
  4. پیشنهاد می‌کنم حتما برای تمیز کردن گرد و غبار از روی ساز از پارچه خیس استفاده نکنید. بهترین کار این است که به وسیله یا دستگاه دمنده یا مکنده این کار را با دقت انجام دهید.

با توجه به نکاتی که گفته شد، می توانید ساز سنتور مورد نظر خود را خریداری نمایید. ما برای سهولت کار شما، لیستی از ۳۰ نمونه ساز سنتور ارزان، باکیفیت و پرفروش موجود در بازار را جمع آوری کرده ایم. با کلیک روی هر تصویر یا زدن دکمه ی زیر هر آیتم، اطلاعات بیشتری از هر محصول را دریافت کنید.

معرفی انواع مدل های ساز سنتور

۹۶ بازديد

به طور کلی دو نمونه ساز سنتور در ایران وجود دارد که بسیار رایج هستند. البته مدل های دیگری هم وجود دارند که کم تر از آن ها استفاده می شود اما در این قسمت انواع سنتور را به شما معرفی می کنیم.

  • سنتور سُل کوک: این مدل یکی از مدل های رایج ساز سنتور در ایران می باشد که مدرسین سنتور آن را به کار آموز های خود معرفی می کنند. این سنتور دارای ۹ عدد خرک است و مناسب گروه‌های هم نوازی و نواختن در گروه می‌باشد. منظور از سنتور سل کوک این است که سومین سیمی را که کوک می‌کنند نت سل می‌باشد.
  • سنتور لا کوک: بعد از سنتور سُل کوک یکی از رایج ترین مدل های سنتور لا کوک می باشد که خیلی از مدرسین ایرانی آن را به کار آموز های خود معرفی می کنند. سنتور بیشتر برای تک نوازی و بداهه نوازی به کار می رود. در واقع نت لا روی خرک سوم سنتور قرار می‌گیرد.
  • سنتور سی کوک: این ساز ابعاد خیلی کوچکی دارد و می توان گفت که از لا کوک هم کوچکتر هستند. از نظر فنی هم روی سومین خرک آن نت سی کوک می‌شود.
  • سنتور کروماتیک: نوعی از سنتور است که معمولا در کارگاه های ارکستری کاربرد دارند، دارای صدایی بلندتر از نمونه‌های قبلی هستند زیرا نباید صدای آن‌ها میان سازهای دیگر گم شود.

بعد از این دو نمونه رایج سنتور، نمونه های دیگری هم از این ساز تولید می شود که از نظر تعداد کلاف، خرک و اندازه با دو نوع قبلی خود تفاوت دارند. که به توصیح ان ها می پردازیم. مدل های ۱۰، ۱۱ و۱۲ خرک نمونه هایی از این ساز می باشند. در سنتور ۱۲ خرک در هر قسمت زرد و سفید تعداد ۱۲ خرک وجود دارد. که در مجموع تعداد خرک در این ساز ۲۴ عدد می باشد. طریقه کوک کردن ساز های ۱۲ خرک با ساز های ۹ خرک کاملا متفاوت است. سه اکتاو و نیم هستند، تفاوتی که با نمونه های قبلی دارد این است که تمام سیم های خرک های آن سه تایی است به غیر از هشت خرک سمت راست آن که سیم های زرد زنگ هستند.

چوب‌های مورد نیاز برای ساخت سنتور

۹۷ بازديد
می‌توان از چوب‌های گردو و فوفل و آزاد استفاده نمود، به لحاظ کمبود چوب فوفل و آزاد بیشتر از چوب گردو و به خاطر در دسترس بودن آن استفاده می‌شود. بهترین چوب گردو، چوب‌های باغی هستند که در بازدهی صدا مرغوبیت بیشتری نسبت به چوب‌های دیگر دارد، بهترین چوب‌های گردو را می‌توان از مناطق سردسیر به لحاظ بافت منسجمی که دارند تهیه کرد، به عنوان مثال تنه‌های گردو شهرهای تویسرکان، سنندج، طالقان و زنجان دارای کیفیت مناسب می‌باشند. چوب گردو را می‌توانیم به صورت گرده یا به صورت الوار تهیه نماییم. بهتر است از چوب‌های قطور و سالخورده که رنگ چوب از تیرگی زیادی برخوردار است استفاده نماییم. چوب گردو را بعد از الوار کردن، قسمت‌های مناسب آن را انتخاب کرده و جهت ورقه کردن برش می‌دهیم سپس چوب‌های ورقه شده را جهت شیره زدایی درون آب انداخته و می‌جوشانیم تا صمغ چوب‌ها از بین برود، سپس ورقه‌ها را پس از شیره زدایی در جای مناسب و سایه گذاشته تا به مرور زمان خشک شوند. لازم است ذکر شود که در صورت خشک شدن چوب‌ها بایستی حدالمقودر چند سالی از خشک شدن آن‌ها بگذرد تا آمادگی کامل برای ساختن ساز را پیدا بکند.
چوب گردو در ساخت ساز سنتور

 

چوب فوفل در ساخت ساز سنتور

 

چوب آزاد در ساخت ساز سنتور

تاریخچه سنتور و معرفی نوازندگان معروف

۹۸ بازديد

طی شواهد موجود در تاریخ، ساز سنتور اصالتی ایرانی دارد. اثبات این موضوع را می‌توان در سنگ نگاره‌های اقوام قدیمی ایران یعنی آشوریان و بابلی‌ها مشاهده کرد. در این نقاشی‌ها، در دست نوازندگان سازی همانند سنتور به چشم می‌خورد. در حقیقت سنتور از ابتدا و سال‌ها پیش از ظهور اسلام، در ایران وجود داشته که در آن زمان آن را کونار می‌نامیدند. پس از ظهور اسلام، عبد القادر مراغه‌ای سازی به نام طوفان را معرفی کرد که ساختاری شبیه به سنتور امروزی دارد. البته در طوفان برای هر صدا تنها یک سیم بسته می‌‍شد و کوک ساز نیز به وسیله جابه‌‍جایی خرک‌ها انجام می‌‍شد.
دست نوشته‌های قدیمی چینی، منشا ورود ساز سنتور به این کشور را فارس دانسته و بیان می‌کنند سنتور از طریق دریا به چین وارد شده‌است. گفتنی است سنتور که در چین با نام یان کین شناخته می‌شود، امروز یکی از سازهای ملی این سرزمین به حساب می‌رود.
سنتور در اوایل قرون وسطی به اروپا راه پیدا کرد و در طی روند تکامل خود توسط موسیقی‌دانان اروپایی، منجر به ساخت ساز پیانو شد. سازی که امروز به عنوان مادر سازها می‌شناسیم و همچنان از محبوب‌ترین سازهای جهان به شمار می‌رود.
در عصر حاضر، صدای ساز سنتور  در نقاط مختلف جهان شنیده می‌شود. سنتور یا سازهایی مشابه با آن امروزه در کشورهای همسایه ایران مانند عراق، ترکیه، سوریه، پاکستان، تاجیکستان و کشورهایی با پیشینه تاریخی مشترک با ایران مانند هند، مصر و یونان و همچنین آن سوی مشرق زمین مانند چین، ویتنام، کره و دیگر کشورهای آسیای میانه نواخته می‌شود.
آنچه که ما امروز به نام سنتور در اختیار داریم، سازی است که از دوران قاجار، یعنی حدود صد و پنجاه سال پیش تا کنون در اختیار نوازندگان ایرانی قرار دارد. در واقع اولین سنتورهای به جامانده از دوران قاجار، متعلق به محمد صادق خان است که شکل و ساختاری شبیه به سنتورهای امروزی دارد.
گفتنی است که ساز سنتور در اواخر دوره‌ی قاجار تقریبا رو به فراموشی گذارده شده‌بود و افراد معدودی در این دوره تاریخی به نواختن سنتور مشغول بودند، علاوه بر این ساخت و آموزش این ساز نیز رو به نابودی بود.
در طول تاریخ این مرز و بوم افراد نامداری همچون ابونصر فارابی و ابن سینا در کتاب‌های خود از این ساز یاد کرده‌اند، حتی عده‌ای ساخت سنتور را به ابونصر فارابی نسبت می‌دهند.